Zowel ontharden als slim verharden om waterhuishouding op orde te krijgen

Embuild Vlaanderen blikt vooruit op Pano-uitzending van vanavond

Naar aanleiding van de PANO-reportage van vanavond onderlijnt Embuild Vlaanderen dat er verder hard gewerkt dient te worden aan ontharding en slimme verharding om de bebouwde omgeving voor te bereiden op de klimaatverandering. Vooral in steden en dorpskernen is de opdracht groot, aangezien daar de verhardingsgraad het hoogst is en beleidsmakers aansturen op verdere verdichting. Dat dient een speerpunt te zijn van de globale aanpak van waterinfiltratie in onze regio. Vlaanderen is een van de meest dichtbevolkte regio’s van Europa en 15% van haar oppervlakte is verhard. 85% is onverhard, maar de globale waterhuishouding is niet toereikend uitgerust om een optimale infiltratie van regenwater mogelijk te maken. Ook beklemtoont Embuild Vlaanderen dat er vandaag al belangrijke stappen worden gezet en dat de totale verhardingsgraad afneemt.

“Een bouwproject dat gepaard gaat met natuurtechnische ingrepen, zoals een aanzienlijke bergingscapaciteit voor regenwater, kan in de toekomst waterellende net helpen vermijden. De beoordeling van elk project afzonderlijk is daarom van groot belang”, zegt Marc Dillen van Embuild Vlaanderen.

Aanzienlijke impact in centra en kernen

De watertoets met het kaartmateriaal van overstromingsgevoelige gebieden is een belangrijk instrument om risico’s en mogelijke oplossingen in te schatten. Het gaat om een indicatief instrument dat in een lange en complexe vergunningsprocedure bepaalt of al dan niet het advies van experten bij de waterbeheerder dient te worden gevraagd. Dit advies bepaalt of een ontwikkeling mogelijk is en of de voorgestelde waterrobuuste maatregelen volstaan naargelang het overstromingsrisico.

Heel wat centra en kernen of delen ervan liggen in watergevoelige zones.* Aangezien doorgedreven verdichting een speerpunt is van de aangekondigde bouwshift, vraagt Embuild Vlaanderen aan de vergunningverlenende overheden om nog steeds elk afzonderlijk project te onderwerpen aan de watertoets en om de toegevoegde waarde van waterrobuuste maatregelen adequaat te beoordelen.

Vorig jaar heeft de Vlaamse overheid de advieskaart voor overstromingen in de watertoets bijgewerkt en werden de formaliteiten om kopers en huurders te informeren over het overstromingsrisico aangepast.** Naast de nabijheid van waterlopen, wordt ook het neerslagpatroon in rekening gebracht. En dat is hoognodig aangezien in 60 jaar tijd het aantal dagen met zware neerslag in ons land is verdubbeld.*** Uit gegevens van Statistiek Vlaanderen blijkt dat tegen 2050 een vijfde tot een derde van de gebouwen in watergevoelige gemeenten en steden met wateroverlast kunnen worden geconfronteerd. Daarom beklemtoont Embuild Vlaanderen het belang van een waterplan voor verkerning inclusief een meerjareninvesteringsplan. Alleen dan kan de gewenste verdichting gevrijwaard en kwaliteitsvol ontwikkeld worden.

Bouw is partner voor ommezwaai in waterbeheer

Zowel in de verharde als de onverharde ruimte in Vlaanderen dienen er nog heel wat stappen gezet te worden. Op beide terreinen dient de waterhuishouding te worden omgegooid. Zowel in steden als elders dienen bouwprojecten systematisch gepaard te gaan met blauwgroene maatregelen die optimale infiltratie mogelijk maken. Samen met VLARIO en de Vlaamse overheid heeft Embuild Vlaanderen www.groenblauwpeil.begelanceerd om huishoudens te helpen om onder meer de infiltratie van regenwater op hun perceel te optimaliseren.

Volgens de laatste gegevens van de Vlaamse overheid neemt de totale verhardingsgraad de laatste jaren af en situeert die zich op 15 % van de oppervlakte.**** Dat valt dan ook niet te verwarren met het veel bredere ruimtebeslag dat naast gebouwen en wegen ook de tuinen, parken, recreatiezones, serres, telecommunicatie enz. omvat.

Ook open ruimte aanpakken

Voorts is 85% van de Vlaamse oppervlakte onverhard, maar de algemene waterhuishouding is vaak niet voorzien op de infiltratie van het regenwater dat vervolgens vooral afstroomt richting het ondergedimensioneerde rioleringsstelsel. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir werkt met haar blue deal aan een shift om versneld het tij te keren en water vast te houden in plaats van snel af te voeren. Want ook bij ontharde gebieden doet zich massale afstroming van regenwater voor zonder infiltratie in de bodem.

Ook op dit vlak kunnen landschapsaannemers het verschil helpen maken. Zij brengen vandaag reeds cruciale veranderingen teweeg in het landschap met behulp van natuurtechnische milieubouw (NTMB). Daarbij leggen zij in landelijk gebied onder meer houthakseldammen en infiltratiebekkens aan om verdere afstroming te vermijden en het regenwater in de bodem te laten infiltreren.

Een duidelijke regisseur is hoognodig

Aangezien de klimaatuitdaging zwaar weegt op de waterhuishouding in heel Vlaanderen, dient de overheid niet alleen veel meer budgettaire middelen te voorzien om onze regio te wapenen. Ook vraagt Embuild Vlaanderen de aanstelling van een 'Watercommissaris'. Vandaag wordt het waterbeleid gekenmerkt door verschillende overheidsspelers die naast elkaar werken. Maar er is nood aan één regisseur of 'Watercommissaris' die een inschatting maakt van de noden in heel Vlaanderen. Van belang is om vervolgens lokaal alle spelers aan te tafel te krijgen om vervolgens een aanpak op maat uit te werken. Zo kan de Watercommissaris de budgettaire middelen gecoördineerd en efficiënt inzetten. Het belang van een Watercommissaris vind je ook terug in de adviezen van het experten panel dat de waterhuishouding in Vlaanderen onder de loep nam na de waterbom in Wallonië in 2021. (bron: Weerbaar Waterland).

*Bron: Het Vlaams Klimaatadaptatieplan van de Vlaamse overheid ziet het aantal gebouwen dat gemiddeld geconfronteerd wordt met wateroverlast in Vlaanderen, stijgen van 4,5 naar bijna 8% tegen 2050. In enkele watergevoelige steden en gemeenten dreigt dan 20 tot 30% van de gebouwen getroffen te worden. Het aantal huishoudens dat vandaag risico loopt, wordt geschat op een half miljoen, maar in de toekomst kan dat een veelvoud zijn. En dat overwegend in verdichte woonomgevingen. Het verhoogde risico in onder meer de centrumsteden vind je terug via de website van Statistiek Vlaanderen.

** Meer info via www.waterinfo.be

***Bron: Neerslag (klimaat.be)

**** Verharding | Departement Omgeving (vlaanderen.be)